ขั้นตอนการย้อมสีคราม
ขั้นตอนการทำสีครามด้วยวิธีธรรมชาติจากเปลือกไม้
วัตถุดิบที่ใช้ในการย้อมสีผ้าด้วยน้ำคราม ได้แก่ ใบคราม ต้นคราม เป็นไม้พุ่มล้มลุก ปลูกด้วยเมล็ด เมื่อต้นครามอายุได้ ๓-๔ เดือน ใบและกิ่งจะให้สีน้ำเงิน
การเตรียมใบคราม
๑. เมื่อต้นครามีอายุ ๔ เดือน ใบจะแก่พอเหมาะให้เริ่มเก็บเกี่ยวคราม ด้วยน้ำทั้งกิ่งและใบมามัดรวมกันเป็นก้อนๆ ขนาดก้อนละ ๕๐๐ กรัม
๒. นำกิ่งและใบครามที่ทำเป็นมัดลงไปแช่น้ำ ๑๘-๒๔ ชั่วโมง
๓. แยกกากใบทิ้ง เติมปูนกินหมากลงไปที่ละน้อย จนน้ำครามเหลืองเข้มมีฟองสีน้ำเงิน
๔. ตีน้ำคราม (กวนคราม) ให้เกิดฟองมากๆ ๑๕-๓๐ นาที แล้วพักไว้ ๑ คืน
๕. ครามจะตกตะกอนปนกับปูนขาว เทของเหลวใสสีน้ำตาลชั้นบนทิ้ง
๖. เนื้อครามที่ได้จะเก็บไว้ใช้ได้นาน
ขั้นตอนการก่อหม้อและการย้อมสีครามด้วยวิธีธรรมชาติจากเปลือกไม้
การก่อหม้อ
๑. นำเนื้อครามผสมกับน้ำขี้เถา สัดส่วน ๓๖๐ กรัมต่อ ๑ ลิตร
๒. พักน้ำครามไว้ภาชนะที่เย็นและมิดชิด
๓. ตักน้ำคราม ดูทุกวันๆละ ๒ ครั้งเช้า-เย็น
๔. เมื่อน้ำครามให้สีเขียวอมเหลืองจึงจะย้อมได้ ควรเรียมน้ำครามไว้ครั้งละหลายๆ หม้อ
๕. การย้อมให้นำผ้าฝ้ายที่ลางไขมันแล้ว และฝ้ายที่มัดหมี่แล้ว ลงย้อมในน้ำคราม ที่พร้อมจะย้อมได้(ใช้วิธีภูมิปัญญาท้องถิ่นในการดูและทดสอบ) และคั้นด้วยมือในน้ำคราม หลายๆหม้อในหนึ่งหม้อจะย้อม ได้แค่ครั้งเดียว ถ้าอยากให้สีครามเข้มให้ย้อม ๘-๑๐ หม้อ
๖. เมื่อย้อมติดครบจำนวนหม้อครามตามต้องการแล้วให้ล้างออกด้วยน้ำสะอาด จนไม่เหลือสีครามออกในน้ำล้าง
๗. ผึ่งให้แห้งนำไปสู่กระบวนการทอ
วิธีการย้อมมี ๒ วิธี
๑. การย้อมร้อน
๑. ต้มน้ำ ๒๐ ลิตร ให้เดือด
๒. เติมจุนสี ๒ ซ้อนแกง
๓. นำเปลือกไม้ลงต้มเคี่ยวให้ได้น้ำย้อมเข้มข้น ๑-๒ ชั่วโมง
๔. ตัดเอาเปลือกไม้ออก
๕. นำเส้นฝ้ายที่ล้างไขมันออกแล้ว ลงแช่ในน้ำสีขณะที่ยังร้อน ประมาณ ๓๐ นาที
๒. การย้อมเย็น
๑. การเตรียมน้ำสีกระทำโดยวิธีเดียวกันกับการย้อมร้อน
๒. เมื่อได้น้ำสีแล้วพักไว้ให้เย็น
๓. นำฝ้ายที่ล้างไขมันแล้วลงย้อมด้วยการใช้มือคั้นผ้ากับน้ำสี ประมาณ 30 นาที
๔. ล้างให้สะอาด และตากให้แห้ง
การถ่ายทอดภูมิปัญญาการกำหนดลายผ้า
๑. ถ้าการทอผ้าด้วยลายขัดธรรมดา ไม่ต้องกำหนดลายผ้า
๒.ลายมัดหมี่เป็นการทำลวดลายโดยการมัดกลุ่มเส้นพุ่งด้วยเชือกกล้วยหรือเชือกฟางให้เป็นลายตามต้องการ
ผ้าครามลายต่างๆ
ลายช่อสน
ลายต้นข้าว
ลายนาคสน
ผ้าพันคอลายคราม
ลายแม่กุลแจ
ลายขอในวัง
ลายนากขอ
ลายนกยุงคู่
ลายหมากจับ
ลายหมี่ขิด
ลายดอกแก้ว
ลายกระดูก
ลายไก่ตาน้อย
ลายกระจับเครือ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น